100 levende tradities in Limburg

Klinken deze praktijken herkenbaar, dan kom jij waarschijnlijk uit Limburg. Wie het in Keulen hoort donderen, neemt best een kijkje naar het project Beleving. Beleving staat voor ‘Beelden van levende tradities in nieuwe gedaanten’. Daarmee wil het Limburgs Volkskundig Genootschap 100 Limburgse immaterieel-erfgoedpraktijken zoals tradities, typische gebruiken, gewoontes, feesten en ambachten in kaart brengen en beschrijven. Groot en klein. Oud en nieuw. Typisch Limburgs, en gebruiken met een andere herkomst die je nu in Limburg kan vinden. 

Werkplaats immaterieel erfgoed sprak met Luk Indesteege van Limburgs Volkskundig Genootschap en Pieter Neirinckx, coördinator van het project, die hun schouders de komende drie jaar onder het project zetten.

Wat voor soort tradities of gebruiken brengt Beleving in kaart?

Pieter: ‘Uiteraard zijn er meer dan 100 tradities te vinden in Limburg en gaan we moeten selecteren. We houden rekening met enkele basiscriteria. De praktijk moet actueel of levend zijn en binnen de provinciegrens plaatsvinden. We geven voorkeur aan kleine lokale tradities die getrokken worden door vrijwilligers en die vanuit de gemeenschap zelf komen, en niet uit grote organisaties of een commercieel doel hebben. Minstens 20 gebruiken zullen roots in migratie hebben.’

Luk: ‘Immaterieel erfgoed leeft van onderuit. Echte volkscultuur is niet iets waar mensen op staan te kijken, maar wat ze actief doen en mee produceren. Iemand stelde bijvoorbeeld een georganiseerde viswedstrijd voor. De wedstrijd zelf nemen we niet op in onze lijst, maar wat ons interesseert is wat die vissers doen om die vissen aan hun haak te krijgen! Wat voor geheime trucs halen ze uit de doos? Gebruiken die in Limburg actief beoefend worden, maar illegaal zijn, zoals hanengevechten, nemen we niet op.’

foto: Pieter Neirinckx en Luk Indesteege

Hoe willen jullie de immaterieel-erfgoedpraktijken beschrijven?

Pieter: ‘Die 100 gebruiken zullen we documenteren, beschrijven, fotograferen en een aantal ervan zullen we ook filmen dankzij TV Haspengouw. We verzamelen ze op de website van het project Beleving waar iedereen de gebruiken kan ontdekken. Daarnaast hebben we ook de ambitie om een onderzoek of een wetenschappelijke publicatie naar buiten te brengen. We verwerken de gewonnen informatie in lespakketten voor lager en secundair onderwijs en het toeristische aanbod van Limburg.’

Om de 100 tradities te verzamelen doen Luk en Pieter ook een beroep op vrijwilligers.

Pieter: ‘De vrijwilligers krijgen een dubbele opleiding. Ze leren wat immaterieel erfgoed allemaal inhoudt en erover interviewen, rapporteren en schrijven. Verder voorziet Avansa een cursus om mooie foto’s en filmpjes te maken met je smartphone.’ 

Wat inspireerde jullie om het project Beleving op te starten?

Luk: ‘20 jaar geleden deden we een gelijkaardig project. Elke week kon je in de Goed Nieuws krant van Het Belang van Limburg een artikel over een Limburgse traditie lezen. Die bijdragen leidden tot een boek (Lapjesproef voor drie zussen: 100 artikelen over volkscultuur in Limburg, 2004, uitgeverij Concentra Media). Omdat er veel positieve reacties kwamen, willen we nu dit project opnieuw doen, maar dan anders. We kijken naar de verschillen met toen en hoe de tradities nu leven.

Bij dit project vertrokken we ook vanuit een basisbezorgdheid over wat er gebeurt met onze tradities in een snel veranderende wereld. Hoe overleeft immaterieel erfgoed? Hoe verandert het?’

Krijgen jullie al reacties over het project?

Luk: ‘De erfgoedgemeenschappen zijn heel blij met de aandacht die ze krijgen. We merkten dit onlangs nog toen we een aantal lezingen verzorgden, voor onder andere een Turkse organisatie en voor Cultuursmakers. Mensen reageren positief en beginnen te vertellen wat ze zelf gezien hebben. Jeugdherinneringen komen naar boven. Het spreekt mensen aan.

Het project krijgt nog maar net zichtbaarheid, maar langzaamaan komen er nieuwe en enthousiaste volgers bij die benieuwd zijn wat er gaat komen!’

Twee tradities en gebruiken zijn al te vinden op de website van Beleving: Verering van de H. Rita in Sint-Truiden en (Manchetbaan)kegelen bij de Zonhovense kegelclub ‘Kegelgulke Een deel van de gebruiken kun je na publicatie ook terugvinden op immaterieelerfgoed.be

Luk en Pieter trekken het project, maar doen dit niet alleen. Negen partners staan hen bij: Werkplaats immaterieel erfgoed, Erfgoedcel Mijn-Erfgoed en Erfgoed Haspengouw, ECRU, Bokrijk, Heemkring Vaart, HaspengouwTV, De Academie voor Streekgebonden Gastronomie en AVANSA Limburg.

Meer over het project Beleving: website, Facebook en Instagram
Wil je graag zelf meewerken aan dit project of ken je een traditie die je wil tippen? Laat het Luk en Pieter zeker weten. Je vindt hun contactgegevens via de website van Beleving.