Immaterieel erfgoed leeft mee in tijden van Coronacrisis

Nieuwe tradities en rituelen ontstaan

Elke dag zien we warme burgerinitiatieven ontstaan, die het potentieel in zich hebben een ware traditie te worden - zij het tijdelijk omdat we ze nú nodig hebben, zij het blijvend omdat het leven nu eenmaal niet meer hetzelfde zal zijn.

Je kent vast wel een voorbeeld van deze nieuwe rituelen. Eén van meest succesvolle en bekende initiatieven is de ‘berenjacht’, losjes geïnspireerd door We gaan op berenjacht van de Britse kinderboekenauteur Michael Rosen. Jonge kinderen gaan maar wat graag wandelen nu er pluchen beertjes (of andere fluffy fauna) voor de ruiten worden gezet in zowat het gehele land. Plots ben je 5 km verder met je kleuter. Een tocht met de koersfiets levert zowaar 300+ beertjes op. En iedereen kan meedoen, zeker nu de oproep in zowat 19 talen werd verspreid.

© Jorijn Neyrinck

Niet enkel knuffeldieren, maar ook kunstwerken vinden hun weg naar de straat. Zo ontstond het ‘straatmuseum’. Een kersverse Facebookpagina bundelt deze raamkunstwerken!

© Eva De Mul

Elke avond om 20u weerklinkt in onze straten een warm applaus voor de zorgverleners. Het waren de inwoners van Siena in Italië die begin maart een nieuwe traditie schiepen, door vanuit hun open ramen een populair stadslied te zingen, gevolgd door een applaus. Italië en Spanje blijven zingen, hier in België applaudisseren we, musiceren we of dansen we op het terras. Sinds kort branden onze burgers om 21u ook een kaarsje om de slachtoffers van Covid-19 te gedenken.

Onze straten zien er anders uit. Witte lakens hangen uit de ramen, of dragen boodschappen, harten en regenbogen over aan zij die elke dag in de frontlijn van de zorg staan. Burgers hangen briefjes aan hun postbus om de bedelers te bedanken, of om aan hun buren duidelijk te maken dat hulp nabij is. Krijttekeningen op straat kennen een ware revival.

© Jorijn Neyrinck                                                               © Jana Kerremans

Over de hele wereld zien we hoe cultureel erfgoed een rol opneemt in de strijd tegen het virus. In Oeganda sensibiliseert ster Bobi Wine de bevolking op aanstekelijke (!) wijze met zijn nummer over het Corona-virus. Met dank aan het razend populaire ritme, ontleend aan het rhumba-genre.

Bestaande praktijken passen zich aan en denken mee

De Corona-pandemie dwingt organisaties en verenigingen hun erfgoedmoment af te gelasten, of uit te stellen, soms na jaren van voorbereiding. Gelukkig borrelt er in tijden van disruptie ook ongekende creativiteit naar boven. Opnieuw is de kracht van immaterieel erfgoed duidelijk: meeleven en muteren doorheen de tijd.

Zo laten de beiaardiers ons niet in de steek wanneer ze hoopvolle muziekstukken laten weerklinken in onze steden.

De 10-jaarlijkse Ros Beiaardommegang in Dendermonde zocht en vond razendsnel een nieuwe datum om rond te gaan …gelukkig al volgend jaar. We hopen van harte dat de kledij van de vier Heemskinderen hen nog zal passen op 30 mei 2021!

© Stad Dendermonde

Ook de Floraliën van Gent, onlangs nog als immaterieel erfgoedpraktijk erkend op de Inventaris Vlaanderen, wijkt uit naar mei 2021. De organisatie maakte een knappe overzichtspagina met veelgestelde vragen.
En ook de Heilig Bloedprocessie in Brugge slaat een jaartje over voor onze veiligheid.

Vlaanderen en koerscultuur, het is een onafscheidelijk duo. Nadat de Corona-pandemie ook het seizoen van de voorjaarsklassiekers lamlegde, bleven enkele journalisten en wielrenners niet bij de pakken neerzitten. Zo kon je op op VRT Radio 1 op zaterdag 4 april een uur lang de fictieve ronde volgen tijdens een heus hoorspel, en op zondag 5 april werd zowaar de allereerste ‘Ronde van Vlaanderen op rollen’ gereden. Greg Van Avermaet won zo voor het eerst de ‘schoonste koers’ en Vlaanderen leefde mee vanuit eigen kot. Zelfs de krant the New York Times belichtte dit unicum.

© Sporza - VRT

Onze partnerorganisatie Centrum voor Agrarische Geschiedenis lijst krachtige voorbeelden op van praktijken die floreren en vernieuwen. Zo zien we hoe alcoholproducenten, denk bijvoorbeeld aan jeneverstokers als Rubbens uit Wichelen, Sterkstokers uit de Kempen, De Moor in Aalst en zelfs het Jenevermuseum in Hasselt, overschakelen van de productie van consumeerbare alcohol naar desinfecterende farmaceutische alcohol. Dat heet dan ‘vakmanschap omdenken’, vanuit solidariteit. Hierover, en over de heropleving van de ‘korte keten’-voedselcultuur, lees je binnenkort meer, wanneer we in samenwerking met het Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG) de Coronacrisis initiatieven rond culinair erfgoed in kaart brengen.  

© Sterkstoker Distilleries

Ben je zelf op zoek naar steun? 

Voor organisaties en beroepsgroepen uit de ruime cultuursector die getroffen zijn door de Corona-crisis, ontwikkelde de overheid diverse steunmaatregelen die je hier kan nalezen:

• Het departement Cultuur, Jeugd en media bundelt informatie over de impact van COVID-19 en veel gestelde vragen. Daarnaast hebben zij ook een coronalijn waar individuen en organisaties uit de cultuursector terecht kunnen met punctuele coronagerelateerde zakelijke of juridische vragen. Het nummer 02 534 18 24 is bereikbaar van maandag tem. vrijdag van 10 tot 13 uur.
• De Federatie, belangenbehartiger voor sociaal-culturele organisaties en sectorfederatie van de amateurkunsten, zorgt voor permanente updates rond de huidige steunmaatregelen.
• Steunpunt FARO zette de impact voor de brede cultureel erfgoedsector hier op een rij.

Heb jij een organisatie die uit de boot valt? Of heb je zelf als erfgoedwerker een statuut dat niet in aanmerking komt voor de maatregelen die hierboven worden beschreven? Samen met onze partners werken we aan een vragenlijst om de noden van onze achterban te bundelen. Intussen kan je alvast contact opnemen met stafmedewerker Shana Van Hauwermeiren

Header beeld: © Lien De Ruyck