Immaterieel erfgoed & samenleven in diversiteit

Hoe kan immaterieel erfgoed diverse groepen verbinden en versterken?

Blader eens door de gemeentelijke meerjarenplannen in de huidige legislatuur. Heel wat lokale besturen hebben er een doelstelling ingeschreven in de trant van: “We versterken het sociale weefsel”, “We investeren in een aangename gemeente”, of: “We verbinden onze burgers”.

De onderlinge relaties (en confrontaties) tussen diverse gemeenschappen, tussen jong en oud, tussen nieuwkomers en locals … zijn vandaag meer dan ooit een brandend actueel thema. In het verbinden en het versterken van diverse groepen kan immaterieel erfgoed een betekenisvolle rol spelen. Denk daarbij zeker aan het erfgoed dat herkenbaar is voor een breed publiek. Feesten, tradities, processies, smaakcultuur en ander feestelijk en ‘alledaags erfgoed’ brengen veel mensen op de been, brengen mensen samen en beschikken zo over een groot verbindend potentieel. Het gevoel een gemeenschappelijk verleden en een gedeelde identiteit te delen versterkt de onderlinge samenhang.

Maar net zoals het sociale weefsel continu in verandering is, verandert immaterieel erfgoed steeds mee. Met nieuwe mensen, nieuwe invloeden of door noodzakelijke wijzigingen (bv. wanneer wetgeving verandert). Wanneer tradities, praktijken of gebruiken een al te grote focus houden op het verleden of op de eigen gemeenschap, kan dat ertoe leiden dat andere groepen zich buitengesloten voelen. Daarom lijkt het soms nodig om bepaalde tradities te actualiseren of om er nieuwe elementen aan toe te voegen. Maar laat ons eerlijk zijn: dia is niet altijd even evident en kan felle tegenreacties oproepen bij de traditiehouders.

Hieronder geven we twee voorbeelden van erfgoedpraktijken die een hele evolutie hebben meegemaakt én erin geslaagd zijn om burgers (terug) dichter bij elkaar te halen. Beide trajecten kenmerken zich door een reeks acties waar samenwerking en verbinding tussen verschillende groepen gezocht wordt.

Dit themadossier vind je ook terug op de Erfgoedwijzer van FARO. Je vindt er ook tal van methodieken en voorbeelden om een diverse, inclusieve en een participatieve werking uit te bouwen.