Borgen van immaterieel erfgoed vanuit de erfgoedfuncties

Borgen vanuit erfgoedfuncties

De erfgoedfuncties in het Cultureelerfgoeddecreet zijn bekende en belangrijke ankerpunten voor de professionele erfgoedsector. Ze geven richting aan het erfgoedwerk. Sinds 2017 slaan ze expliciet een brug tussen roerend en immaterieel erfgoed. Naast het werken met archieven en collecties, komen het zorgen voor rituelen, tradities, vakmanschap en andere praktijken mee in beeld.

Toch leven er in de praktijk soms twijfels over hoe men de functies precies kan begrijpen wanneer het over immaterieel erfgoed gaat. Sofie De Ruysser van Werkplaats immaterieel erfgoed vertelt: “Tijdens gesprekken en plaatsbezoeken hoor je dat er veel interesse bestaat om rond immaterieel erfgoed te werken. Omdat dit erfgoedtype nog vrij jong is, hebben maar weinig collega’s hierover veel informatie gekregen tijdens hun opleiding. Er leven dan ook heel wat vragen van hoe men eraan kan beginnen. Of men vraagt zich af hoe men de inspanningen rond immaterieel erfgoed zichtbaarder kan maken in jaarverslagen en beleidsplannen. Ik merk dat velen al activiteiten hebben waarin immaterieel erfgoed een rol speelt of kan spelen, maar meer dan eens is men zich er nog niet helemaal van bewust. Er liggen dus nog veel kansen voor het grijpen. Om erfgoedorganisaties daarbij te helpen, vertrekken we van de erfgoedfuncties. Zo kan men vanuit een gekend kader nieuwe projecten ontwerpen of rapporteren over de bestaande werking.”

Borgen betekent dat je samenwerkt

Immaterieel erfgoed is levendig erfgoed: het wordt vandaag gedaan en beleefd. Om die dynamiek er in te houden, kan je heel wat stappen ondernemen. Die acties noemt men ook wel borgingsmaatregelen. Heel vaak zijn het de beoefenaars en de directe betrokkenen die dat doen. Zij vormen immers de spil van hun immaterieel-erfgoedpraktijken. Professionele cultureel-erfgoedorganisaties kunnen daar een betekenisvolle rol bij spelen. 

Sofie: “Ja, denk maar aan de manier waarop de erfgoedcel Brussel zijn netwerk, expertise en communicatiemiddelen aanreikte voor het project Izran Revisited! over Amazigh poëzie. Ze versterkte daarmee de Izran-cultuur in Brussel en Vlaanderen. De beoefenaars van de Izran poëzie bleven centraal staan. Diverse projectpartners droegen bij vanuit hun eigen werking en sterktes. Borgen betekent dan ook dat je samenwerkt. Die manier van ondersteunen biedt kansen aan alle partijen, dus ook aan de erfgoedsector. Door met immaterieel erfgoed aan de slag te gaan, kan je onder andere verbindingen leggen tussen jouw organisatie en diverse mensen en groepen in de samenleving. Je betrekt nieuwe mensen bij jouw organisatie. En je leert vooral veel van elkaar.”

Kennisdossier

Sofie: “De volgende jaren zet ik twee sporen uit. Ik werk aan het Kennisdossier: ‘borgen via erfgoedfuncties’ dat onder meer beschikbaar zal zijn op immaterieelerfgoed.be. Daarnaast ga ik ook graag projectmatig aan de slag met vragen die in de erfgoedsector leven.” 

Het Kennisdossier vertrekt van de erfgoedfuncties en legt uit hoe je die kan invullen voor immaterieel erfgoed. Welke borgingsmaatregelen zijn er? Hoe krijgen ze vorm in de praktijk? Welke inspirerende voorbeelden vind je al in Vlaanderen en Brussel? 

Sofie: “We willen toewerken naar een kennisdossier dat kan sensibiliseren, informeren en inspireren. Om ervoor te zorgen dat dit dossier helder is en aansluit bij de erfgoedsector, liep er in mei en juni een intervisietraject rond de erfgoedfunctie ‘herkennen en verzamelen’. Het is mogelijk een cliché, maar als ieder een eigen perspectief inbrengt, weet je samen meer.” In 2026 nemen we ‘presenteren en toeleiden’ onder de loep, en in 2027-2028 ‘behouden en borgen’. 

Proeftuinen en projecten

Daarnaast ontwikkelt zich een projectlijn die op vragen uit de erfgoedsector inspeelt. Sofie: “Het Kennisdossier: ‘borgen via erfgoedfuncties’ is vooral informatief en sensibiliserend. Maar je kan ook al doende over borgen leren. Via proeftuinen en projecten werken we samen met collega’s uit de erfgoedsector rond concrete vragen uit hun werkpraktijk. De lessen die we onderweg leren, voegen we nadien toe aan het Kennisdossier. Zo maken we de brug tussen informatie en praktijkkennis. De groep van erfgoedcollega’s met expertise in het borgen van erfgoed groeit er meteen ook mee. 

Omdat ik de voorbije maanden heel wat vragen kreeg over mondelinge bronnen en hoe die kunnen bijdragen aan het borgen van immaterieel erfgoed bereid ik hierover nu een proeftuin voor. Je hoort hier in het najaar zeker nog meer over.”