Voorbij het visjes drinken tijdens Krakelingen en Tonnekensbrand in Geraardsbergen?

Waarom is het drinken van levende visjes zo belangrijk?

Traditioneel drinken de deken, de burgemeester, de schepenen en de gemeenteraadsleden uit een 400 jaar oude zilveren coupe een slok wijn met een levend visje. Dit ritueel staat symbool voor de natuur die zich hernieuwt, aangezien het visje in de winter op de bodem van vijvers leeft en pas in de lente naar boven komt. Het visjesdrinken is slechts één van de vele gebruiken waarmee het hele dubbelfeest symbolisch het einde van de winter en de komst van de lente aankondigt. Naast de visjes, vormen wijn, brood en vuur de andere symbolische kernelementen van deze traditie. 

_{Afbeeldingen: burgemeester en gemeenteraadsleden protesteren tegen het verbod op visjes drinken. © Nieuwsblad (links) en VTM NIEUWS (rechts).}

Discussie en aanpassingen

Dierenrechtenorganisaties noemen het ritueel “dieronwaardig” en niet meer van deze tijd. Het drinken van de visjes werd eind jaren 1990 al eens tijdelijk verboden, toen dierenrechtenorganisatie GAIA naar de rechter stapte. Toen kreeg de organisatie van de Krakelingen gelijk.

Het ritueel werd ook al verschillende keren aangepast doorheen de tijd. Zo werden bijvoorbeeld de jongste jaren kleinere voedervisjes (blankvoorn) gedronken in plaats van riviervisjes (grondeling), die nu een beschermde diersoort zijn. En het drinken ervan wordt beperkt tot de deken, de burgemeester en de gemeenteraad.

In de nieuwe Codex dierenwelzijn die vanaf 2025 van kracht is, verbiedt de Vlaamse regering voortaan echter expliciet het visjesdrinken tijdens Krakelingen en Tonnekensbrand.

_{Archiefbeelden van visjes drinken voor de Krakelingenworp. © Vlaamse Unesco Commissie.}

Wat na verbod?

Het verbod brengt heel wat verschillende reacties, meningen en emoties naar boven. In de stad Geraardsbergen werden sinds de aankondiging van de Codex tal van initiatieven tot overleg en consultatie genomen, zowel naar de overheid, als naar de bevolking en alle betrokkenen bij de traditie. Zo werd onder meer in het najaar van 2024 een brede bevraging georganiseerd waarbij werd gezocht naar mogelijke alternatieven voor het visjes drinken waar voldoende draagvlak voor gevonden kan worden. Dialoog met de brede erfgoedgemeenschap is erg belangrijk om in de toekomst traditie en evolutie te verzoenen.

Erfgoed in verandering. Erfgoed in gesprek.

De organisatoren van Krakelingen trachtten de voorbije maanden ook gehoor te vinden bij de Vlaamse overheid, onder meer bogend op de lange traditie en op de erkenning sinds 2008 in het kader van de Inventaris Vlaanderen van het immaterieel cultureel erfgoed, evenals internationaal met de inschrijving van Krakelingen en Tonnekensbrand op de UNESCO Representatieve Lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de Mensheid. Het is echter zo dat de -evoluerende- regelgeving hierbij altijd primeert. In de Verklaring van Ethische principes bij de Inventaris Vlaanderen (punt 3) wordt dit ook benadrukt. Punt 4 in deze Verklaring vermeldt dan weer specifiek dat ‘dierenwelzijn’ een aandachtspunt vormt.

Het levende en dynamische karakter van immaterieel erfgoed houdt in dat erfgoedpraktijken steeds mee blijven evolueren in de context van maatschappelijk veranderingen en verschuivende normen en waarden. Binnen het beleid voor immaterieel erfgoed wordt er evenzo van uitgegaan dat tradities dynamisch zijn en kunnen mee evolueren met de maatschappij. Ook veranderende regelgeving rond dierenwelzijn maakt daar deel van uit. In Geraardsbergen lijkt tot dusver evenwel geen enkel alternatief voldoende draagvlak te hebben, wat dan weer aanleiding gaf tot een protestactie dit jaar. Een oplossing ligt nog niet voor de hand.

Met Werkplaats immaterieel erfgoed en andere collega’s zoals CAG – Centrum Agrarische Geschiedenis- helpen we graag om deze complexe oefening verder te ondersteunen.

_{Archiefbeelden van Krakelingen. © Vlaamse Unesco Commissie.}

Meer weten over Krakelingen en Tonnekensbrand? Lees verder in onze Grote Verzameling of bekijk hieronder de video van de Vlaamse Unesco Commissie.