Focus Vakmanschap

Focus Vakmanschap is een samenwerkingsproject op initiatief van Bokrijk | Vakmanschap & Erfgoed in samenwerking met CEMPER, Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG), ETWIE, FARO, Histories, PARCUM en Werkplaats immaterieel erfgoed, met de ondersteuning van de Vlaamse Overheid. Filmmaker Alexander Kerkhof zet méé zijn expertise als documentairemaker en bruggenbouwer in.

Tijdens het project worden 10 vakmanschappen gefilmd en gedocumenteerd. Elke twee maanden voegen we een nieuw vakmanschap toe aan deze lijst.  

#1 Maritiem erfgoed

ETWIE, de expertisecel voor technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed, documenteerde afgelopen maanden samen met vzw De Scute (een Blankenbergse vereniging die zich inzet voor maritiem erfgoed uit het vissersverleden) het maken van een nieuwe, houten mast volgens ambachtelijke technieken.

Het intensief proces vond zijn hoogtepunt  in het opnieuw ter zee gaan van het schip ‘B1 Sint-Pieter’ afgelopen voorjaar in mei. In dit traject werd gekozen om het hele bouwproces van de mast vast te leggen in beeld.

Lees meer… 

Beeld: filmopnames bij de Scute | © Martin Corlazzoli

#2 Ora et Labora

PARCUM en Bokrijk Vakmanschap & Erfgoed willen de rijkdom van vakmanschap in een klooster- of abdijomgeving in kaart brengen en borgen.  Voor ‘Ora et labora’ werd de functie ‘identificeren en verzamelen’ gekozen.

‘Ora et labora’, is het motto van de heilige Benedictus, de vader van het kloosterleven.  ‘Labora’ of ‘werk’ vertaalt zich in een brede waaier aan kloosterambachten of vakmanschappen: van hosties bakken of zeep maken, over het vervaardigen van wassen beeldjes tot kaas maken of bier brouwen. Soms ontstaan er ook nieuwe vormen van vakmanschap of evolueert het vakmanschap mee met de veranderende omstandigheden van een gemeenschap.

Lees meer… 

Beeld: Kaas maken | © PARCUM

#3 Teeltselectie 

Teeltselectie kan enkel levend gehouden worden door het steeds opnieuw te doen: jaarlijks uitzaaien en zaden selecteren. De boer-vermeerderaar verfijnt en verbetert het genetisch potentieel van gewassen, met als duurzaam gevolg het behoud en de verbreding van de genetische diversiteit ervan. Dat doet hij door te observeren, te meten en te weten, kortom door de teelten van nabij op te volgen.

Vandaag is teeltselectie bijna volledig in handen van grote bedrijven. Dat leidt tot een sterke afname van diversiteit. Vanuit CAG en ‘t Grom focust het project 'Teeltselectie' op het borgen van dit vakmanschap.

Lees meer… 

Beeld: Op de Zadenbeurs van ’t Grom op 19 februari kun je een eerste blik werpen op het resultaat van dit participatief documentatietraject. Meer info. 

#4 Japanse houtsnede 

Het vakmanschap Japanse houtsnede brengt ons bij Vladimir Ivaneanu en Soetkin Everaert. Vladimir ging in 2007 naar Japan om de kneepjes van het vak te leren. Soetkin volgt dan weer les bij Vladimir. Vanuit hun gedeelde passie werken ze samen in een meester-leerlingtraject.

Japanse houtsnede is een vorm van prentkunst die zich ontwikkelde zich uit de Chinese houtsnede. Ze kreeg midden van de 17e eeuw het eigen karakter die we vandaag kennen van prenten zoals de 'De golf' van Hokusaï.

In het filmtraject laten we de verschillende fases zien in het ontstaan van zo’n prent: eerst een houtblok bewerken, een ontwerp aanbrengen en geduldig uitsnijden. Daarna worden de kleuren in lagen gedrukt op speciaal papier. Er komt  heel wat gereedschap aan te pas: barens, norilijm of borstels om er maar enkele te noemen. En ook gutsen, messen of een beitel natuurlijk tijdens het snijproces.

Vladimir en Soetkin werken aan een prent met blauw, roze, zwart en zelfs een blinkende afwerkingslaag. Het is indrukwekkend hoeveel detail er zit in een prent.  Het vraagt heel wat voorbereidingswerk, geduld en kennis. 

Volgend jaar trekken Vladimir en Soetkin samen naar Japan.

Beeld: Japanse Houtsnede | © Luc Daelemans

#5 Vlechtwerk 

Om het vakmanschap vlechtwerk in beeld te brengen gaat Focus Vakmanschap aan tafel met verschillende partners. Samen met heel wat andere vakmensen en partners uit de vlechtwereld brengen we een verhaal rond dit bijzondere vakmanschap vanuit de functie educatie. Vertrekkende vanuit traditie willen we een hedendaagse en toekomstgerichte blik op vlechtwerk brengen. Er wordt gefocust op ecologie en gebruik van lokale materialen. En er wordt ook gekeken naar de kennis uit het buitenland tijdens het Lichtenfels festival in september, één van de meest toonaangevende events rond vlechtwerk in Europa. Maar, we trekken ook naar Dilsen-Stokkem.

Dilsen-Stokkem is dé gemeente bij uitstek die vlechtwerk ademt. Zo telde Stokkem aan het einde van de 19de eeuw evenveel korvers als alle Limburgse gemeenten samen. Er kwam zelfs een korversvereniging en een teen-en rietvlechtschool. 

Helaas… vanaf de jaren ’60 verdween de korver uit het dagelijkse leven in Stokkem. Dilsen-Stokkem wil nu dit stukje verleden en identiteit naar de 21ste eeuw brengen. Zo werd het bezoekerscentrum Visitor Center De Wissen opgericht. 

Onze gids is Jeanny Bouwen, zelf al meer dan 20 jaar vakvrouw. Zij neemt in het filmtraject verschillende collega’s en hun kennis mee op pad. De wilgenteelt, mandenmakerij, fijnscheenwerk en innovatieve technieken nemen de kijker mee doorheen de verschillende mogelijkheden van vlechtwerk.

Beeld: © Bokrijk

#6 Reuzencultuur

Histories brengt de reuzencultuur in beeld. Binnen het traject draait het om onderzoek: hoe is het maken van reuzen geëvolueerd en welke manieren zijn er vandaag om reuzen te bouwen?

Dit doen ze aan de hand van 5 insteken: hoofd, geraamte/onderstel, restauratie/hergebruik, draagvlak (gemeenschap en storytelling) en personage (kleding en accessoires).
Voor elke insteek werkt Histories samen met een (reuzen)vereniging die bezig is met het maken van een nieuwe reus. Binnen het filmtraject gaat het niet alleen om hoe reuzen gebouwd worden, maar komen ook de bouwers en ervaringsdeskundigen zelf aan het woord.

Beeld: © Histories

#7 Kuipen

Het ambacht van het kuipen - houten vaten en tonnen maken - werd gekozen als een van de cases voor Focus Vakmanschap. Het is een vakmanschap dat je enkel in de praktijk kan leren. Documentatie ervan is dus erg belangrijk!

Jonge kuiper Jordie leerde afgelopen jaar het vak van collega kuiper Pol bij brouwerij Rodenbach, op de werkvloer dus. Pol doet zijn job al 40 jaar lang met plezier: duigen (gebogen houten planken) perfect plaatsen, biezen aandrukken tussen de duigen, de ringen rond de foeder (groot houten vat in een brouwerij) drijven, ...
Bij brouwerij Rodenbach controleren ze dagelijks de staande foeders, ook tijdens het weekend. Herstellingen zijn vaak moeilijker dan een nieuwe foeder maken. Hierin schuilt het vakmanschap.

Wist je dat Rodenbach door de frisse, zure smaak een perfect zomerbiertje is?
Tijdens het najaar werkt Bokrijk|Vakmanschap & Erfgoed samen met brouwerij Rodenbach en Cultuur-en Erfgoedplatform BIE ook aan een activatieluik voor dit vakmanschap.

Beeld: © Bokrijk|Vakmanschap

#8 Draailierbouw 

Marc Reymen is draailierbouwer en wilde zijn vakmanschap al lang documenteren om het door te geven. In de video’s legt Marc stap voor stap uit hoe je een luitvormige Franse draailier bouwt. Hiermee wil hij de leercurve voor toekomstige bouwers vereenvoudigen. Zijn enthousiasme om de draailierbouw levendig te houden zie je in deze instructievideo’s. 

Omdat er nood was bij draailierbouwers en -spelers om meer kennis uit te wisselen, gaf Marc workshops draailieronderhoud. Ook werd op 30 september 2023 een draailierdag georganiseerd in Bokrijk waar een groot aantal relevante actoren uit de Vlaamse draailierscène samenkwamen. Zo ontstonden er boeiende en leerrijke uitwisselingen over het bouwen en onderhouden van een draailier en konden de aanwezigen genieten van optredens, workshops, een repaircafé en een tentoonstelling.

Beeld: © Femke Den Hollander