Marokkaanse Chaabi in Brussel en Vlaanderen

Chaabi is een populaire muziekstijl uit Marokko. “Chaabi” betekent letterlijk “populair” of “van het volk”, wat direct verwijst naar de toegankelijke aard en brede verspreiding van deze muziekvorm onder de Marokkaanse bevolking. Chaabi vertegenwoordigt niet alleen een muziekgenre, maar ook een cultureel fenomeen dat nauw verbonden is met het dagelijks leven, rituelen en sociale gebeurtenissen binnen de Marokkaanse samenleving en binnen de diasporagemeenschap in Brussel en Vlaanderen.

Historische oorsprong
De precieze oorsprong van chaabi is moeilijk te bepalen, omdat het vooral een mondelinge traditie is die niet of nauwelijks gedocumenteerd werd. Chaabi ontstond als een stedelijk fenomeen tijdens de periode van migratie van het platteland naar de steden. Toen Marokkaanse steden groeiden en mensen uit verschillende rurale gebieden zich daar vestigden, brachten zij hun eigen lokale muziektradities mee. In de stedelijke omgeving begonnen deze diverse folkloristische stijlen, elk met hun eigen kenmerkende elementen, zich te vermengen en te ontwikkelen tot wat we nu kennen als chaabi.

Muzikale kenmerken
Eén van de meest karakteristieke elementen van chaabi is het ritme. De term chaabi verwijst niet alleen naar het genre zelf, maar ook naar het specifieke ritmepatroon dat centraal staat in deze muziek. Dit ritme is consistent aanwezig in chaabi-composities, hoewel er varianten bestaan. Elke regio heeft zijn eigen stijl en interpretatie van chaabi, met subtiele verschillen in ritme, melodie en instrumentatie, terwijl de fundamentele kenmerken behouden blijven.

De instrumentale bezetting van chaabi bestaat voornamelijk uit percussie-instrumenten, waaronder de derbuka (een bekervormige handtrommel), bendir (grote framedrummel met snaren aan de onderkant voor een zoemend effect), tarija (kleine framedrummel die vaak in ensembles wordt gebruikt). Naast percussie spelen snaarinstrumenten een belangrijke rol, zoals de viool en zijn voorouder, de rebab, en de oud (een peervormig snaarinstrument vergelijkbaar met de Europese luit). In de jaren 70 zijn keyboards geïntroduceerd, wat de toegang tot het maken van chaabi-muziek heeft verbreed, vooral voor vrouwen. Keyboards maken het mogelijk om verschillende instrumenten te simuleren die traditioneel niet in chaabi-ensembles voorkwamen, zoals blaasinstrumenten.

Teksten
Chaabi is niet alleen ritmische en dansbare muziek – de teksten spelen ook een grote rol. Ze vertellen verhalen over het leven van alledag: over liefde en romantiek, uitdagingen en moeilijkheden van het dagelijks leven, blije momenten en feesten en over persoonlijke gevoelens en ervaringen. Chaabi speelt dan ook een rol bij belangrijke levensmomenten en rituelen. Het wordt uitgevoerd bij verschillende gelegenheden, maar vooral bij huwelijksfeesten.

Rol van vrouwen
Oorspronkelijk werd deze muziek vooral door vrouwen gespeeld in de privésfeer. Maar naarmate culturele normen veranderden en het voor vrouwen minder geaccepteerd werd om in het openbaar op te treden, namen mannelijke muzikanten deze traditie over voor de publieke optredens. Ondanks deze verschuiving bleef chaabi een belangrijke manier voor vrouwen om zichzelf uit te drukken, vooral thuis of in privékringen.

In Vlaanderen en Brussel
Het chaabi-repertoire blijft zich ontwikkelen, zowel in Marokko als in Vlaanderen en Brussel. Er komen regelmatig nieuwe composities bij en er ontstaan mengvormen met andere muziekstijlen. Dit maakt chaabi tot een levende traditie die zich blijft aanpassen aan nieuwe contexten. 

Laïla Amezian zet zich met haar vzw HalfmOon in voor het doorgeven van het chaabi-erfgoed in Vlaanderen en Brussel. Ze doet dit door optredens te organiseren, kruisbestuiving met andere muziekstijlen te zoeken en door onderzoek, workshops en lezingen te organiseren over chaabi in Brussel en daarbuiten.

*Meer lezen? CEMPER, Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed sprak met Laïla, over het verderzetten van dit erfgoed in België. Lees het hier!