Son Jarocho in Brussel

Son jarocho is een traditionele muziekstijl uit de regio Veracruz in Mexico. Deze muziekstijl is verbonden met de fandango: een gemeenschapsevenement dat zowel muzikaal als sociaal van groot belang is.

Instrumenten
De muzikale praktijk van son jarocho wordt gekenmerkt door specifieke instrumenten. De jarana is een klein snaarinstrument dat doorgaans een ritmische en harmonische functie vervult en meestal wordt aangeslagen met een repeterend stramien. De requinto (kleinere klassieke gitaar) zorgt voor melodische lijnen en solistische passages, terwijl andere instrumenten zoals de leona (een bassnaar-instrument) en percussie-instrumenten de klank verder verrijken. Het zingen gebeurt meestal om de beurt: één zanger zet een vers in en de groep antwoordt.

Improvisatie
Improvisatie is een fundamenteel onderdeel van de praktijk. Zangers brengen verzen die vaak ter plekke worden bedacht en die inspelen op de situatie, de aanwezigen of de sfeer van het moment. Deze poëtische strofen zijn kort en hechten zich aan de muzikale structuur, maar laten grote vrijheid toe in inhoud en betekenis.

Liederen
De thema’s die aan bod komen, zijn nauw verbonden met de leefwereld in Veracruz in Mexico. Liederen verwijzen naar de natuur, dieren, planten en de zee, maar behandelen ook menselijke relaties, liefde, verlangen en sociale observaties. Sommige stukken hebben een vaste plaats en functie. Zo bestaat er een lied dat steevast gebruikt wordt om een fandango te openen. De tekst daarvan bevat begroetingen aan de aanwezigen of aan de natuur, en verzen die toestemming vragen om te beginnen: een ritueel dat zowel de muzikanten als de gemeenschap voorbereidt op het gezamenlijke gebeuren. Andere liederen, zoals El Cascabel, zijn sterk symbolisch. In dit geval verwijst de titel naar de ratelslang; de tekst spreekt over het gevaar en het gif van het dier, maar de betekenis kan ook figuurlijk worden gelezen. Op die manier dragen de liederen vaak meerdere lagen en nodigen ze uit tot interpretatie.

Muzikale structuur
Ook de muzikale structuren van son jarocho zijn herkenbaar. Traditioneel wordt er gespeeld in maatsoorten zoals 6/8 en 3/4, waarin de ritmische energie van de muziek tot uitdrukking komt. Hoewel de jarana meestal ritmisch aangeslagen wordt, zijn er ook uitvoerders die experimenteren met andere speelwijzen, bijvoorbeeld arpeggio’s waarbij de snaren afzonderlijk worden aangeslagen. Zulke variaties geven een nieuw timbre aan het instrument en tonen hoe individuele technieken de traditie kunnen verrijken.

Sociale praktijk
Son jarocho is niet enkel een muzikale vorm, maar ook een sociale en culturele praktijk. Het belang ligt niet alleen in het correct uitvoeren van een repertoire, maar in het creëren van een collectieve ervaring waarin participatie, improvisatie en ontmoeting centraal staan. Ervaren en minder ervaren muzikanten spelen vaak samen en de muziek wordt aangepast aan de aanwezigen en de context.

Son Jarocho in Brussel
In Brussel heeft son jarocho een nieuwe plaats gevonden in de multiculturele stedelijke context. Muzikant Isra Alonso was niet de eerste die son jarocho in België speelde, maar hij was wel degene die in 2014 een wekelijkse cursus startte bij Muziekpublique. Daarnaast organiseert hij initiaties gekoppeld aan fandango’s en concerten waar hij andere son jarocho-groepen uitnodigt. Daarnaast is hij artistiek leider van verschillende groepen die son jarocho combineren met andere muziekstijlen, waaronder Banda Quetzal. Hij presenteert son jarocho niet als een geïsoleerde, louter Mexicaanse muziekstijl, maar als een dynamische vorm die zich voedt met invloeden van anderen. Tegelijkertijd blijft het traditionele vertrekpunt belangrijk. De essentie blijft herkenbaar in de instrumenten, de verzen en de collectieve manier van musiceren, maar de stedelijke context zorgt voor voortdurende vernieuwing.

*Deze tekst kwam tot stand met hulp van CEMPER, Centrum voor Muziek-en Podiumerfgoed op basis van een gesprek met muzikant Isra Alonso.