De Vlaamse Unesco Commissie stelt een reeks video’s voor over erfgoed in Vlaanderen dat door Unesco erkend is. In dit overzicht zetten we de levende tradities van het immaterieel cultureel erfgoed in de kijker.
Vlaamse Unesco Commissie maakt video's van elk Unesco erkend erfgoedelement
15 mei 2023Reuzen- en Drakenoptochten
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2008.
Negen bijzondere optochten in Belgische en Franse steden zijn in 2008 samen ingeschreven op Unesco’s Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Het gaat telkens om traditionele stoeten met grote beeltenissen van reuzen, dieren of draken, als symbolen van de lokale identiteit. In de optocht zijn er vaak referenties naar de geschiedenis of de legendes over de stad. Het gaat o.a. over de jaarlijkse optochten van de Meiboom in Brussel, de Ducasse van Aat en de Doudou in Bergen, de tienjaarlijkse Ros Beiaardommegang in Dendermonde, en de Ommegang in Mechelen, die de hanswijkcavalcade volgt om de 25 jaar.
- Ros Beiaard
- Het Ros Beiaard in de Canon van Vlaanderen
- Immaterieel erfgoed in Vlaanderen: Reuzencultuur in Vlaanderen
- Reuzen- en Drakenoptochten bij Unesco
Heilig Bloedprocessie in Brugge
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2009
Op Hemelvaartsdag trekt al sinds de 13e eeuw in Brugge de Heilig Bloedprocessie door de straten. Honderden deelnemers vertolken taferelen uit de bijbel, de Brugse geschiedenis en de verering van de relikwie van het Heilig Bloed, met straattoneel, zang, dans, en muziek. De legende vertelt dat Diederik van de Elzas – graaf van Vlaanderen – in 1150 de relikwie van het Heilig Bloed uit het Heilig Land meebracht naar Brugge, die sindsdien wordt bewaard in de Heilig Bloedbasiliek op de Burg. De Heilig Bloedprocessie groeide uit tot een topevenement dat meer dan 30.000 toeschouwers trekt, voor wat ook ‘Brugges mooiste dag’ wordt genoemd.
- Heilig Bloedprocessie in Brugge
- Immaterieel erfgoed in Vlaanderen: Heilig Bloedprocessie in Brugge
- Heilig Bloedprocessie bij Unesco
Houtem Jaarmarkt
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2010
<< Video volgt nog >>
In het Oost-Vlaamse dorp Sint-Lievens-Houtem vindt jaarlijks een grote winterjaarmarkt plaats op 11 en 12 november, die start met een historische stoet rond de legende van de Heilige Livinus (Sint-Lieven). Honderden marktkramers strijken er neer om paarden en koeien te laten keuren en te verhandelen met traditionele handenklap. Tijdens die twee dagen stellen ook inwoners hun huizen open als café of eetplaats voor de duizenden bezoekers. De Unesco-erkenning sinds 2010 sterkt de jaarmarkt als een platform voor het bewaren van de plattelandseconomie en het erfgoed dat eraan verbonden is.
Krakelingenfeest en Tonnekensbrand
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2010
De voorlaatste zondag vóór de eerste maandag van maart viert Geraardsbergen het einde van de winter met een dubbelfeest. ’s Namiddags vertrekt een stoet naar de Oudenberg, waar een mensenmassa klaar staat om zoveel mogelijk ‘krakelingen’ – harde ringvormige broodjes – te vangen. Eén specifiek broodje bevat immers een briefje waarmee je de ‘gouden krakeling’ wint, een uniek juweel. De notabelen drinken bovenop de Oudenberg uit een eeuwenoude zilveren coupe een slok wijn met een levend visje. ’s Avonds gaat er dan de Tonnekensbrand door. De aanwezige menigte brengt het vuur nadien met fakkels naar het stadscentrum.
- Krakenlingenfeest en Tonnekensbrand
- Immaterieel erfgoed in Vlaanderen: Krakelingenfeest en Tonnekensbrand
- Krakelingenfeest en Tonnekensbrand bij Unesco
Jaartallenleven van Leuven
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2011
Het Jaartallenleven van Leuven is een uitvoerig overgangsritueel om de 50ste verjaardag te vieren. Mannen met hetzelfde geboortejaar verenigen zich vanaf hun veertigste levensjaar. Vanaf dan organiseren ze als groep tien jaar lang verschillende activiteiten om uiteindelijk hun 50ste verjaardag samen te vieren. Elk jaartal heeft meestal een eigen kostuum, eigen schild, eigen vlag om zich te onderscheiden. Dit rituele proces brengt vriendschappen voort en draagt bij tot onderlinge samenhorigheid in Leuven.
- Verbond der Jaartallen
- Immaterieel erfgoed in Vlaanderen: het Jaartallenleven van Leuven
- Jaartallenleven van Leuven bij Unesco
Garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2012
Twee maal per week – behalve in de wintermaanden – gaan in Oostduinkerke vissers te paard uit om garnalen te vangen: anderhalf uur voor tot anderhalf uur na laagtij. De Brabantse trekpaarden stappen tot borsthoogte in de branding om een net met planken en ketting voort te slepen dat de Noordzeegarnalen opvangt. Hoewel er maar een handvol garnaalvissers zijn, maakt deze ambachtelijke vaardigheid sterk deel uit van de lokale identiteit en worden de handen in elkaar geslagen om de traditie verder te zetten.
- Paardenvissers - garnaalvissers te paard
- Immaterieel erfgoed in Vlaanderen: de garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke
- Garnaalvisserij te paard bij Unesco
- Cultuurkuur Garnaalvisserij
Valkerij
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2016
Valkerij is de kunst om met een afgerichte roofvogel te jagen. De kennis en ervaring die nodig zijn om de vogels op zo’n manier te trainen wordt al eeuwenlang doorgegeven. Het hoogtepunt van de valkerij in onze contreien was tijdens de Bourgondische periode. Maar sinds enkele decennia is er voor de valkerij weer groeiende interesse in combinatie met toegenomen natuurzorg en kweekprogramma’s voor roofvogels. De praktijk is in 2016 vanuit samenwerking van een hele rist landen op de Unesco-lijst geplaatst.
Biercultuur in België
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2016
De Belgische biercultuur omvat de diversiteit aan biersoorten, brouwwijzen, brouwerijen en opleidingen, en de verbindende rol die bier speelt in onze samenleving. In brouwerijen geven brouwmeesters de kunst van het bier brouwen door aan jongere generaties. Maar de waardering voor de biercultuur wordt ook beleefd en doorgegeven op café en restaurant, thuis, in brouwerijbezoeken, biermusea en bierfestivals. Het Observatorium voor de Belgische Biercultuur fungeert als overlegplatform voor de betrokkenen rond de Belgische biercultuur.
Jachthoornblazen op Franse hoorn
Opgenomen op de Representatieve Lijst in 2020
De Franse jachthoorn of Trompe d’Orléans wordt geblazen in een formatie waarin meerdere jachthoornblazers in verschillende stemmen samenspelen. Ze brengen muziekstukken waarin de typische 6/8-cadans van jachtfanfares (naar de galop van paarden) afgewisseld wordt met klassiekere ritmes en waarin fortés afgewisseld worden met de zachter geblazen radoucis. Hoewel het instrument zowel solo als in groep gespeeld wordt, primeert in Vlaanderen het groepsspel.
- Immaterieel erfgoed in Vlaanderen: De muziekkunst van het jachthoornblazen
- De muziekkunst van het jachthoornblazen bij Unesco
Goede borgingspraktijken
Ludodiversiteit
Opgenomen op het Register sinds 2011
‘Ludodiversiteit’ betekent zoveel als diversiteit aan sport, spel en beweging. Het Sportimonium -sportmuseum en documentatiecentrum in Hofstade-Zemst - nam het voortouw om tradities rond volksspelen in Vlaanderen levend te houden. Het gaat over meer dan 20 traditionele sporten, waaronder schiet-, bol-, werp- en balspelen. De borgingsacties omvatten documentatie en onderzoek, educatief materiaal, demonstraties, een uitleendienst van traditionele spelen en een volkssportentuin. Hun volgehouden inzet kan als voorbeeld voor anderen dienen en werd bekroond met een inschrijving op Unesco’s Register van Goede Praktijken rond het Borgen van Immaterieel Cultureel Erfgoed in 2011.
Beiaardcultuur
Opgenomen op het Register sinds 2014
De beiaardkunst, het musiceren op torenklokken via stokkenklavieren, is een eeuwenoude muzikale traditie die typerend is voor de Lage Landen. De Unesco-erkenning voor de beiaardcultuur in 2014 was een extra opsteker voor de inspanningen van de beiaardgemeenschap die op tal van creatieve en doorgedreven manieren samenwerkt om een duurzame toekomst voor deze publieke muzikale praktijk te verzekeren. Het gaat daarbij om de kennis en kunde van de beiaardiers, het wijzigende repertoire, de traditie van marktbespelingen en zomeravondconcerten, opleidingen, de restauratie en onderhoud van historische beiaarden en de promotie ervan. Het ‘Belgian Carillon Heritage Committee’ brengt de voornaamste betrokkenen samen rond het borgen van de beiaardcultuur.
Tocatì
Opgenomen op het Register sinds 2022
<< Video volgt nog >>
‘Tocatì’ betekent in het Italiaans ‘het is aan jou’, wat verwijst naar de wereld van sport en spel. Jaarlijks is er het Tocatì-festival in Verona waar internationale groepen beoefenaars er hun sporten en spelen demonstreren, en is er ook een internationaal colloquium waar projecten rond het zorg dragen voor traditionele sporten en spelen worden gedeeld. Het festival brengt duizenden mensen op de been en is de kiem van een gelijknamig en gezamenlijk programma voor het borgen van traditionele spelen en sporten zoals krulbollen, sjoelen, boogschieten en touwtrekken. Vijf landen liggen aan de basis van het programma: Italië, Vlaanderen vanuit België, Kroatië, Cyprus en Frankrijk.
